William Booth, Booth Tucker(Fakir Singh) leh Pu Kawlkhuma

BOOTH TUCKER
Booth Tucker hi a hming tak chu Frederick St. George De Latour Tucker a ni a. India rama Salvation army din chhuak tu ani, a Indian name chu “ Fakir Singh’ a a ni Kum 1853, March 21th ah Monghyr khua ah alo piang a ni. A pa hi William Thornhill Tucker niin sawrkarah dinhmung sang tak mai Civil service hial ni thei a ni a, Deputy commissioner hna te pawh lo thawk tawh in British sawrkar ah hna sang tak tak alo chelh tawh thin a ni. A nu hi Henry St.George Tucker niin  India ah Accountant General hna te alo thawk thin a, England a an kir leh hnuah pawh East India company ah Director hna chelh tura thlan tlin leh a ni. Kum 78 a nih thlengin sawrkar hna rinawm takin a thawk a, chumi hnu ah chuan a chawl ta a ni.
Booth Tucker-a nu leh pa te hi 1850 ah an innei a, fa panga Wilhelmina Jane Carolline Tucker te, Booth Tucker te, Edward Charlton Tucker te, Laura Verocuca Tucker leh Arthur Robert Hamilton te an ni.
Hun hmasa: Booth Tucker hi chhungkaw zahawm leh awmthei tak a tanga lo piang chhuak a ni a, a hun lai chuan milian chhungkua tiin kan sawi thei awm e. Sakhaw mi tak chhungkua an ni reng reng a, England chhimthlang lam ah chuan mi te hriat pawl tak niin, sakhua an tui em em a, an nghet a, an rinawm bawk a ni.
            A naupan lai chuan ramsa leh sava chanchin zirna lamah hian a tui em em a, chumi lam chu a naupan lai chuan a zir thin. Chu a thil zirna hmuna putar pakhat chuan  Pathian chanchin leh Bible chungchang hi a sawipui fo a, Isua hi kawng leh thutak leh nunna anih zia thu te hi a sawi thin, chung thu te chuan Tucker a nun ah nasa tak in thu a sawi hi alo ni a, hriatloh hlanin a thinlungah alo in khawlkhawm mek a ni. Kum 13 a tlin thleng in Cheltenham college ah a kal a, college a kal chhung hian infiamna lam a ti thei hle a, college cricket team ah te telin, football ah phei chuan hming a chher hle a ni. A coolege kal chhung hian zirna lam ah leh Sport lamah a thiam theih a vangin a hmingthang hle nghe nghe a ni.
Apian thar dan :  A Kum 1875 leh 1876 vel ah khan England ramah christian boruak a lianin rawngbawlna liantham tak tak sawi tur a tam hle a, Dwight L. Moody and Ira D Sankey a te chuan chhandamna camping an buatsaih a, chumi tum chuan Booth Tucker leh a thiante pawn an han chhim ve nghe nghe a ni. Chumi zan chuan Pathian kohna a dawng ta tlat mai a, an chhungkua chu sakhua tui chilh in in zirtir fo mahse, chumi zan sermon kal tlang chuan Pathian in a rawngbawl turin a duh a ni tih alo hrethiam ta a ni.
A nun kawng:  Kum 1874 ah Indian Civil service ah a in ziak tling a, chu ta a in ziah tlin tak ah chuan a tling ho te chu zir zawm lehna remchang an pe a, an zirman tumsakin an duhna hmun ah tak an zir zawm thei a ni. Tuckera chuan  London a zirzawm leh in tha takin Law a zu zo leh a ni. Chuta a zu zir lai chuan Louisa Mary Bode, kum 18 mi nen in tawngin an in nei zui ta nghe nghe a ni.
            A hnahtawhna hmasa ber chu Amritsar ah niin 1876 ah Asst.Commissioner hna a thawk tan a, Miss Bode nen an inneih hnuin  Shimla ah a kal a, chu ta tanginDharsala hmun ah an sawn leh a ni. Heng hun lai pawh hian piangthar tha tak, rawngbawltu ani tawh reng a,a hna pawh chu kalana rawngbawlna lama kal a duh thin a, nimahse a chhungten an phalloh avangin a ti thei rih lo a, khawlai ah te thu a sawi thin a ni.
Salvation Army nen an in tawh dan:
Chutia alo pianthar tak ah chuan, India mi tam tak Pathian la hrelo te chu Krista hnena hruai dan chu a thil vei pawl tak a ni a. Nikhat chu chanchinbu ah Salvation Army rawngbawlna leh chumi atanga piangthar tam tak an awm thu chu a chhiar fuh hlauh mai a, a thil vei zawng anih vangin tanpuina pawisa a thawn ve ta a, chu pawisa chu salvation Army in an dawng ngei ani tih hriatna receipt leh Sipai pawl chanchin bu War cry hi an lo thawn tel bawk a, chumi a chhiar atang chuan salvation army chu a ngaihven ta hle a ni.
            London ah kalin General William Booth a hnenah salvation army zawm a dil a, William Bootha chuan Salvation army chanchin la zirchiang phawt turin thu alo rawn a, chumi hnu fe ah chuan va kal nawn lehin chutah chuan William Bootha pawh chuan a lo pawm ve ta a ni. Salvation Army Headquarter ah hna a thawk phawt a, chutah America lamah te an thawk zui leh a, Salvation Army la awm ngailohna hmun India ramah tirh a ni ta ani
India ah :  India an lokal dawn tih thu chanchinbu a tangin Bombay Governor in alo hria a, a sipai hote tirin lo va bei turin a ti a, Booth tucker leh a hote lawnga tanga anlo chhuah chuan mi pali chauh mai an ni si a, mi sang rual zet maiin an rawn run dawn emaw anlo ti a ni!
Salvation Army officer mi pali chauh chuan kawng an han zawh a. Major tucker an flag puin hma ahruai a, Capt.Henry Bullard-an tawtawrawt a ham a, Lt.Arthur Norman-an khuangpui a vua a, Lt.Mary Thompson-in kutkhuang kengin hnu a dal a, mipuiin an zui hum hum a, police in an veng bawk a, Bombay khawpui chu an al hneh hle a ni.
Police commisioner  chuan khawlaiah kawng zawh phal anih loh thu alo hrilh a, nimahsela an tilui zel tho a, khawlaiah thu an sawi a,Booth tucker an Hindi in thu a sawi a, kristian pakhat in Marathi in a let bawk a, Hindi hla t anlo zir lawk tawh a vangin an thu leh hla chuan mi ahneh thin hle a, mi tam takin an zui a, an thu leh hla an ngaithla a, Kristianah an inlet reng mai si a, dotute an lo pung zel a, Booth tucker leh a hote chu lungin ah hial an khung ta ani. Nasa taka hmuhsit, elsen leh tihduhdah an tuara, lungin ah vawi tam an khunga, an zam chuanglo. British sawrkar in alo hriat chuan Salvation Army hnathawh that dan leh mipuiin an chhawr dan hre tawh tu an ni bawk a, a chhuah zalen ta a, tichuan zalen takin rawng an bawl thei ta a ni.

KAWLKHUMA :
Mizorama  Chhandamna Sipai pawl din chhuak tu Pu Kawlkhuma hi kum 1890 November thla ah Lungtian khua ah alo piang a. A pa hi Chhimtangvunga niin a nu hi Kawlchhingpuii a ni, pianpui unau hmeichhia pahnih a nei a ni. Zirna lam ah Middle English tha takin a pass a, an khuaah zirna a awm loh a vangin inhlawh chawpin Aizawlah leh kha a zir thin a ni. Hetia Aizawla lehkha a zir lai hian Pastor thusawi pakhat mihausa leh Lazara tehkhin thu a tangin a piangthara kristianah a in ziak lut ve a ni. Sawrkarah hna te a thawk a, a hunlai chuan lehkha thiamsang tak anih vangin hnathawh tur chu a van ngailo.
Kum 1913 ah Mizoramah harhna vawihnihna  a thlen khan Pu Kawlkhuma pawh na takin a nuai a, zel ang ten a awm a, a thiltih diklo tam tak chu thlaraua hriattirin a awm a ni. Dan ang thlapa a neih a nupui pi Khuangi then a, Kohhran dan pawh nilo a nupui dang a nei chu a inthiam thei ta ngang lo a, intih thiamloh na awm chuangloin Pathian duh dan a dah lal zawk a vangin Pu Kawlkhuma chuan inthen a rawt ta ngawt mai  a ni. Chu chuan a vanram luhna tur a dal niin a hria a, zel anga a awm na ah chuan vanram a luh theih dan tur chiang takin a hmu bawk a ni.
Chutia mizorama harhna alo chhuah chuan Pathian thuawi dik pawl ti a, fir zawk leh rawngbawl dan thar zawk duh mi tlemte an lo chhuaka, chung mi te chuan Pathian thuawi dik pawl inti in uniform neih a, tuna salvation army kaldan phung ang hi tha an ti a ni.
Chung hun lai chuan mizo zinga lehkha thiam sang deuh te chuan salvation army chanchin te an hria in India rama a hotu Booth tucker hnenah leh kha te pawh an lo thawn tawh thin a, chung mite chuan Pu kawlkhuma hnenah chuan an mahni ang tak mai Salvation army an awm thu an hrilh a , chu chu Pu kawlkhuman  sipai pawl a zawnchhuah theihna pawh chu a ni. Pu Kawlkhuma chuan rang takin lehkha a thawn ve nghal a, Booth Tucker chuan lo chhangin vai tawng leh sap tawng thiam mi pahnih tir turin a ti a, kalna tur senso pawh an neih loh lai in, Shimla an kal na tur Pu Vanhlira chuan cheng 60 a pe a, an zu kal ta a. Nimahsela vanduai thlak tak maiin a thianpa Chalchhuna chuan a boral san hlauh mai a, Kawlkhuma tan chuan a hrilhai thlakin a beidawn thlak hle ang.
Nimahse haw leh mai loin Bombay ah thlaruk chhung officer a trainning nghal a, mizo zinga officer hmasa ber leh tan chhuak tu a lo ni ta a ni. Appril 26 1917 ah Mizoramah a rawn kir leh a, salvation army uniform a rawn hak tak a vangin mak tih a hlawh hle mai a, chutiang chu mizoram ah a la awm ngailoh a vangin mi te beng a verh hle. Rawngbawlna an tan ta a, biakin pawh an la neih loh avangin miin ah an inkhawm mai thin a ni.
Nimahsela dodalna alo awm tan ta a, chutih laia mozorama Kohhran pawl hmasa Welh Mission chuan a do hle mai a, a thurin leh zirtir chu a diklo tiin mipui te hnenah thu an sawi thin. Sawrkar in a do bawk a, Kristian la nilo ten an dodal bawk a, chung dodalna nasa tak karah pawh chuan rawngbawlna an thulh duh chuang lo a, mite hmuhsit leh khua a tanga hnawhchhuah hial te tawk mahse Pathian leh Sipai pawl tan rinawm takin an ding tlat thin a  ni.
Salvation army chu khua ah awmve an phal tak loh a vangin khaw hrang hrangah awmna tur zawng in an vak kuala ,a hnu ah Sawleng Lalin a khua ah awm alo phal hlauh a, tahchuan awmhmun an khuar a, rawngbawlna te an tan a, a hnu zelah biakin te an nei ta a, chu chu Mizorama Salvation Army biakin hmasa ber a ni. Mizoram chu Section dinhmunah dah ani phawt a, mi tlem te, khawhar tak, hlim tak leh lungrual tak siin an khawsa ho ta a ni.

 William Booth:

PIAN LEH MURNA
           
William Booth-a chu April 10, 1829 khan Nottingham, England-ah a lo piang a. A pa chu Juda thlah Samuel Booth a ni. Pianpui unau pathum a nei a, hmeichhia vek an ni. William Boooth-a chu Kum 13 mi a nihin a pung awma pawisa puktirna(Pawnbroker) hmunah a thawk tan a. Mi rethei te tein pawisa an rawn puka, a hun takah a pung nen an rulh theih loh thulhah bungrua man tam tak tak an dahkham thin a. A hun taka an rul theih loh thin avangin an thil dahkham chu an chan leh mai thin. William Booth-a chuan a hnathawh chu tha  a ti lo em em a, nuam a tithei lo a ni. Mahse chu chuan a hnua miretheite tan a thawhna tur atan kawng a lo buatsaih tha hle a ni. Kum khat chauh a thawk hman tih in a pain a thihsan a ni.

A PIANTHARNA
           
William Booth-a chu a pain a thihsan tak avang chuan a mangang hle mai a. Tichuan, Wesley Chapel-ah chuan Pathian thu zirna class a zawm ve ta a. William-a chuan thil tum pathuma a nei a, chungte chu:-
Pakhatna: Rinawm taka thawk a, pawisa a hlawh chhuah  zawng zawng  a nu leh a farnute tana vawn
Pahnihna: Ram rorel dan politics lam thu ah siam thatu nih leh mi retheite tana vantlang zinga thu sawitu ropui tak nih
Pathumna: Pathian mit hmuha thil dik tih fo
           
He a thil tum pathumte hian Williama chu a tibuai deuh a. A chhan chu a dik lo nia a hriat chu kalsan a, engpawh dik lo leh rinawm lo taka a tih tawhte chu a tha thei ang bera tihdik leh vek a nih vang a ni. Chuvang chuan tun hma lama mi chunga a lo tihdik lo leh a tihsualte avanga ngaihdam dil tulin a inhre tlat a, an ngaihdamna dilin mi tam tak pawh a hmu reng bawk a ni. A tawpah chuan William-a chu Wesley Chapel Nottingham khua ami, pindan kil khatah chuan  thingthia tawngtaiin mittui nen Pathian hnenah a thu awih turin a intiam ta a ni. Chumi ni atang chuan a nun pum Pathian tan a rawngbawl nan a hlan ta ni.

RAWNGBAWL TANNA
           
William Booth-a chuan mi rethei pawr tak takte, naupang tawp tak takte a hui khawm a, Pathian thu a hrilh thin. Kum 19 a nih hian a thawhna pawnbroker dawr nena an thawh hona hun a tawp a. Hna thawh tur mumal nei loin kum khat zet chu a awm a ni. Pawisa lam harsatna nasa tak a tawk reng bawk a ni. Pawn broker-ah thawk lehin, hna a thawk chung hian Pathian rawngbawlna a thulh chuang lo a, Chawlnnia thu sawina hun an pek mai bakah kawtthlerahte, mi pun khawmna hmun Park-ahte a sawi thin a ni.
           
A hnuah chuan Reformed Methodist Church-a Pastor hna thawk turin chawlhkar khata pound khat hlawhin Rabbita’n ama pawisain a ruai ta a. A hnathawhna Pawnbroker dawr neitu hnenah a banna lekha a pe thuai a, hun puma rawngbawltu a han ni ta chu a hlim em em a ni.

INNEIHNA
Williama chuan Catherine-i chu vawi tam tak a lo hmu tawh thin a. William Booth-a  tel vena inkhawmah chuan Catherine-i pawh a lo tel ve a, an inkhawm bang chu William Bootha chu an in thleng a va kalpui a, an kal dun lai chuan an inhmangaih leh induhzia an lo hre ve ve ta a ni. Catherine-i chuan an inhmangaihna chuan eng kawng pawha Pathian hnathawh a tihhnufum dawn phawt chuan theihnghilh daih turin a hrilh a ni. Pathian an dah pawimawh hmasa ber a, an pahnih chuan Pathian hnenah tawngtaia thingthiin an nunna chu Pathian rawngbawl nan an hlan a ni.

William-a leh Catherine-i te inneih dan hi a mawl a, a thianghlim em em si a ni. Pangpar a tellova, thil ri thei tum a ni lova, mipui pawh an awm hek lo. An sum leh pai te chuan Pathian rawngbawl nan an hlan vek avangin an inneihna atan sen vak tulin an hre lo a ni. William Booth-a chu a thawhna kohhranah chuan kum 1859 khan Pastor atan nemngheh a ni.

KOHNA THAR; INHLANA THAR

William Booth-a chu Pastor ani miau si a, bial bik neiin a bial chhung rawngbawlna chu a tha hle a. A bial thar Gateshead kohhran biak in mi 1200 lengah mi 130 vel chauh an inkhawm thin kha William Bootha’n a bial atang chuan biak ina leng lo khawp an inkhawm ta mai a. An biak in chu PIANTHARNA DAWR tiin an sawi hial a ni. Williama chuan Pathianin chanchintha hril turin a ko niin a inhria a, chu chu nasa takin a ngaihtuah a. Bial khat chauh vawntir a nih avangin hmun hrang hrangah a thawk thei ta lo.

Williama leh Catherine-i chu Pathian duh dan zawngin an tawngtai ta a, An pahnih chuan mipui tam tak hnena chanchintha hril tur niin an inhre ta ber a. Pathian hruai turin a kutah an inpe lut vek mai a ni. Williama chuan Methodist New Connexion Conference President hnenah Krista tana thlarau hnehna hna thawk tura inhman zawh vek phalsak turin a dil a. Conference chuan Williama chuan kohhran enkawl bik nei sela, chanchintha theh darh hna chu a  hun awlah thawk rawh se a ti a ni. Chu thu tlukna chu a dilna hnial nen thu hmun reng a ni. Methodist Kohhrana a hna duh tak chu a bansan a lo ngai ta a ni.

CHHANDAMNA SIPAI PAWL A PIANG TA

            William Booth-a te nupa chuan hlawh nei lovin Pathian rawng an bawl chhunzawm zel a, London khawpuia rawngbawl tura sawmna an hmu a, an kal ta  a ni. A nupuiin London vengthlang lam a chang a, Williaman vengchhak lam a chang thung a, Vengchhak lam chu mi rethei chhumchhiate chenna bik deuh a ni a, chutiang hmun ngei chu Williama thawh chakna hmun a ni. Zan khat chu tlai deuh tawh takah Williama a lo haw a, a nupui hnenah, “Heng mirethei thlarau bote tan thawk turin Pathianin min duhin ka hria” a ti ta phawng mai a. Catherine-i chhanna a ropui teh asin! “Kan khawsakna atan Pathian kan lo ring tawh thin a, Engvangin nge kan rin zel mai loh ang? Kan ring zel mai tur alawm! A ti hmiah mai a ni.

            Zu rui leh misualte, mirethei rimchhe tak tak te, Biak in thleng phak ngai reng reng lo te chuan chhandamna changin an lo piangthar ta a. Vawi khat chu, chung mi piangthar Biak in pawh la thleng ngai lote chu biak inah a hruai a, thutna thaah a thuttir a. Chuta an Kohhran hruaitute chuan William Booth-a thiltih dan chu an ngaithei ta hauh lo mai a, chung mi piangthar hlim te lah chuan hreawm an ti hle mai bawk si a.William Booth-a harsatna tawh hmasak ber chu mi piangtharte enkawl hi a ni. A tir takah chuan  pawl thar din emaw, kohhran thar din tumna a nei lo. Amah ngeiin a sawi dan chuan, “Ka tum hmasak ber chu mipuite chhandam a, chumi hnuah kohhran hrang hranga hnim phum mai hi a ni” a ti a ni. Mahse hengte hian a thil tum chu a tihtir thei lo a ni:-

1.      A hmasa berin, Kohhran a tirhnaah an kal duh lova,
2.      A tirhna Kohhranten an lo duh lo
3.      Midangte chhandam tura thawhna kawngah min tanpui turin ka duh ve bawk si, chuvangin piangthar hote hi kawl lo thei ka ni lo a ni, a ti a ni.

            Puan in an kaih a, chutah chuan an inkhawm mai thin, an pung chak em em mai a, hming neih an duh ta a. 2nd July 1865-ah an pawl hming chu, “The East London Christian Mission” an invuah ta a ni. Hmun hrang hrangah inkhawmna tur an buatsaih a, thusawitu tur pawh an insem darh thin. Kum 3 a ral meuh chuan Preaching Station pawh 13 lai an nei hman a ni. An rawngbawlna chuan London vengchhak lai ni lo hmun dangte a kang kai ta zel a, a hming pawh Christian Mission tiin an thlak ta a ni.  An Mission hmunpui atan White Chapel an hmang a. William Bootha’n lehkhabu pakhat a ziak a, “How to reach tha masses with Gospel”(Mite hnena chanchintha thlen dan) tih a ni. Chu lehkhabu chu Methodist Pastor fapa lehkhathiam George Scott Railton-an a lo chhiar a, a rilru a hneh hle a, Christian Mission a zawm ve ta a, William Booth-a kut ke ber a lo nit a a ni

            Railton-a chuan Christian Mission hi mahni duhna ngei a inpe sipai pawl, Volunteer Army a ni tiin William Booth-a a hrilh a, William Booth-a erawh chuan mahni duhna ngei a inpe, Volunteer Army tih thu chu a lawm mang lova, hun awl chauhva rawngbawlna a kawh avangin. Tichuan a lo harh thut a, Volunteer tih chu thai chhiain ‘Chhandamna’ Salvation tiin a thlak ta a. Chu veleh ring takin Christian Mission chu Salvation Army( Chhandamna Sipai Pawl) a ni ta tiin a chhiar chhuak a ni.

TLANGKAWMNA

            Salvation Army bul tantu atan, khawvel huapin Pathianin William Booth-a chu a lo ruat a, William Booth-a chuan mirethei zawkte leh misual awm tha duh lote chu a hmangaih em em a. An tan theihtawp chhuahin rawng a bawlsak thin a ni. A rawngbawlna avang hian mi tam tak an lo piangthar a, chung mi piangthar hlim te te tan chuan Kohhran thar din a lo ngaih tak avangin Salvation Army hi a lo piang ani. Salvation Army hian khawvel ram hrang hrang  127-ah rawngbawlna a kalpui mek a ni.






















Comments

Popular posts from this blog

Ringtu Nunnghet

Tumkau Ni (Palm sunday)

Pathian thil phut rorelna dik

Good friday sermon : Isua thusawi

Mother's Day (Nute ni)

Tuh rah seng

Missionary sunday (mizo)

Khawvel zawng zawngah kal ula(outreach sermon)

A te ber pawh Lalpan a hmang duh(Least Coin sunday)